Άρθρα

Κινηματογραφοθεραπεια ονομάζεται η διαδικασία της χρήσης ταινιών ως ψυχοθεραπευτικό μέσο, βασιζόμενη κυρίως στην απεικονιστική δυναμική της εικόνας ως ένα προβολικό σημείο ταύτισης, λειτουργώντας σαν ένα είδος διδακτικής παραβολής και διηγηματικής μεταφοράς για τον θεατή. Μέσο αυτής της μορφής θεραπείας, το άτομο είναι εφικτό να αποκτήσει αυτογνωσία και συνάμα να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του βρίσκοντας διεξόδους και νέες εναλλακτικές λύσεις καθώς και καινούργιες προοπτικές αλλά και νοηματοδοτηση στη ζωή του.

Προτείνοντας κινηματογραφικές ταινίες που απεικονίζουν θέματα τα όποια άπτονται των αναλόγων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος, ο θεραπευτής αναμένει ότι θα επιτευχθεί η σύνδεση μεταξύ των υποκειμενικών εμπειριών του θεατή με αυτές του πρωταγωνιστή στην οθόνη υιοθετώντας έτσι μια νέα οπτική, που ενισχύει την δεξιότητα της επίλυσης προβλημάτων, αλλά και την αυτογνωσία ενώ παράλληλα αυξάνει την αυτοεκτίμηση του κυρίως μέσω της αρχής της καθολικότητας (βλέπει ότι δεν είναι μονός του αλλά ότι και άλλοι αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και καταστάσεις). Επιπλέον παρατηρώντας τη συμπεριφορά των πρωταγωνιστών και το πώς αντιμετωπίζουν τα διάφορα προβλήματα και προκλήσεις που τους παρουσιάζονται, οι θεατές βρίσκουν νέες λύσεις στο πώς να αντιμετωπίσουν παρόμοια θέματα που τους απασχολούν. Ακόμη είναι πιο εύκολο για τον θεατή να επισημάνει και να εντοπίσει στον πρωταγωνιστή προβληματικές συμπεριφορές και δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης που έχει υιοθετήσει και ο ίδιος και έως τότε δεν το είχε αντιληφτεί, καθώς και να δει ξεκάθαρα το που οδηγούν αυτές οι δυσλειτουργικές στάσεις ζωής και πεποιθήσεις.

Τα θέματα που διαπραγματεύεται ο κινηματογράφος και είναι δυνατόν να έχουν εφαρμογή στην διαδικασία της κινηματογραφοθεραπείας είναι πολλά όπως ανθρώπινες σχέσεις, χωρισμός και διαζύγιο, αντιμετώπιση ασθενειών, πένθος, κοινωνική απομόνωση και αποξένωση, φόβος εγκατάλειψης, εξαρτήσεις, ιδεοψυχαναγκασμοι, φόβος απόρριψης, εξιλέωση, υπαρξιακές αναζητήσεις και νοηματοδοτηση, άγχος θανάτου κλπ.. Ενδεικτικά ένας κατάλογος από ταινίες που αφορούν κάποιες θεματικές ενότητες είναι ο εξής:

Ανθρώπινες σχέσεις (σχέσεις μεταξύ των δυο φύλων, χωρισμός): 500 μέρες με τη summer (500 days of summer, 2009), eat pray love (2010), όταν ο χαρυ γνώρισε τη σαλλυ (when harry met sally, 1989) , hi fidelity (2000), μίλα της (hable con ella, 2002), ολομόναχοι μαζί (3 iron, 2004), η νύχτα (la notte, 1961), μάτια ερμητικά κλειστά (eyes wide shut, 1999), ερωτική επιθυμία ( in the mood for love, 2001), νευρικός εραστής (annie hall, 1977)

Εφηβεία (προβληματισμοί και κονφορμισμος): ο κύκλος των χαμένων ποιητών (dead poets society, 1989), τα πλεονεκτήματα του να είσαι στο περιθώριο (the perks of being a wallflower, 2012), ο αταίριαστος (rumble fish, 1983)
Νοηματοδότηση και αυτοκτονικότητα : μια υπέροχη ζωή (a wonderful life, 1946)

Εξαρτήσεις: ρέκβιεμ για ένα όνειρο (requiem for a dream, 2000), αφήνοντας το λας βεγκας (leaving las vegas, 1995), drugstore cowboy (1989), when a man loves a woman (1994), trainspotting (1996)

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας : το κορίτσι που άφησα πίσω (girl interrupted,1999) , magnolia (1993), ολέθρια σχέση (fatal attraction, 1987)

Χρόνιος πόνος, πένθος : η θάλασσα μέσα μου (the sea inside, 2004), magnolia (1993), the doctor (1991), steel magnolias (1989), 21 γραμμάρια (21 grams, 2003), η μεγάλη ανατριχίλα (the big chill,1983), η μπλε ταινία (3 colors blue, 1993)

Διαζύγιο: κραμερ εναντίων κραμερ (Kramer vs Kramer, 1979)

Φόβος εγκατάλειψης: ο εξαίρετος will hunting (good will hunting,1997)

Ιδεοψυχαναγκασμοί: καλυτέρα δεν γίνεται (as get as it gets, 1997), νευρικός εραστής (annie hall, 1977), ο μαύρος κύκνος (black swan, 2010), aviator (2004)

Αποξένωση και υπαρξιακό άγχος: American beauty (1999), η έκλειψη (l’ eclisse, 1962), η θυσία (offret, 1986), το δέντρο της ζωης (the tree of life,2011), η γλυκιά ζωή (la dolce vita, 1960), η τέλεια ομορφιά (la grande bellezza, 2014), πολίτης κειν (citizen Kane, 1941).

Για τους γονείς που βρίσκονται σε διαδικασία χωρισμού, μια από τις πιο επίπονες και δυσκολότερες φάσεις είναι ο τρόπος και η στιγμή της ανακοίνωσης του στα παιδιά. Εφόσον η απόφαση των γονέων είναι αμετάκλητη τότε καλό θα είναι οι γονείς να τα έχουν προετοιμάσει έστω και λίγο για τον επικείμενο χωρισμό. Αυτό γίνεται διότι τα παιδιά είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν άγχος αποχωρισμού όταν δεν είναι κατάλληλα και έγκαιρα προετοιμασμένα για την αποχώρηση κάποιου γονέα από το σπίτι. Ο τρόπος με τον όποιο τα παιδιά θα προσεγγιστούν αποτελεί συνάρτηση αρκετών παραμέτρων όπως η ηλικία τους καθώς και των ευρύτερων συνθηκών χωρισμού αλλά και του τύπου των σχέσεων μεταξύ των γονέων (συγκρουσιακές η μη). Απαραίτητο σε κάθε περίπτωση είναι οι γονείς να διαβεβαιώσουν τα παιδιά τους ότι παρά τον μεταξύ τους χωρισμό τους, οι ίδιοι δεν θα πάψου ποτέ να είναι γονείς τους και ότι δεν πρόκειται να στερηθούν κάποιον από τους δυο. Επίσης θα πρέπει να τους πουν κατηγορηματικά ότι ο χωρισμός τους θα είναι οριστικός και ότι τα ιδία δεν μπορούν να κάνουν κάτι για αυτό ώστε να μην τρέφουν φαντασιώσεις επανασύνδεσης και να προσαρμοστούν πιο εύκολα στην νέα κατάσταση. Επιπροσθέτως θα πρέπει να τους επισημάνουν ότι τα ιδία δεν ευθύνονται σε καμιά περίπτωση για το χωρισμό τους. Αυτό γίνεται διότι πολλά παιδιά, συνήθως μικρότερων ηλικιών, τείνουν να θεωρούν ότι τα ιδία είναι υπεύθυνα για το διαζύγιο. Φυσικά καλό θα είναι οι γονείς να δώσουν και μια απλή αλλά σαφή εξήγηση του διαζυγίου ανάλογα πάντα με την ηλικία του παιδιού. Οι έφηβοι πχ ζητούν συνήθως μια ξεκάθαρη εξήγηση για τους λογούς του διαζυγίου.

Όπως είναι φυσικό το διαζύγιο αποτελεί για τα παιδιά την πρώτη μεγάλη κρίση στη ζωή τους. Ο βαθμός προσαρμογής των παιδιών στην ζωή μετά το διαζύγιο εξαρτάται από το ποσό συχνά εκτίθενται σε γονικές διαμάχες καθώς και από την συναισθηματική υποστήριξη και ασφάλεια που δέχονται. Ωστόσο η πειθαρχία και η οριοθέτηση του παιδιού παραμένει απαραίτητη. Επίσης οι αντιδράσεις των παιδιών ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία που αυτά βρίσκονται αλλά και από το φύλο τους, με τα αγόρια πχ να παρουσιάζουν περισσότερο προβλήματα προσαρμογής ενώ αντίθετα τα κορίτσια βιώνουν με ποιο έντονο συναισθηματικό τρόπο την απώλεια αυτή. Όσον αφορά την παράμετρο της ηλικίας και τις αρνητικές επιδράσεις του διαζυγίου, έχει παρατηρηθεί ότι στην σχολική ηλικία (5-11 ετών) μπορεί να παρατηρηθεί σχολική φοβία και έλλειψη συγκέντρωσης, γεγονός που επηρεάζει και αντίστοιχα και την σχολική επίδοση. Παρόλα αυτά οι περισσότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά είναι συναισθηματικές και όχι γνωστικές. Συμπερασματικά πάντως θα πρέπει να τονίσουμε ότι το διαζύγιο δεν συνεπάγεται απαραίτητα και τη δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων για τα παιδιά. Όσο οι γονείς συνεργάζονται με κοινό παρονομαστή την μεριμνά για την άρτια διαπαιδαγώγηση των παιδιών και αφήνουν χώρο για την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων τους ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις μεταξύ τους συγκρούσεις τόσο πιο εύκολα τα παιδιά θα προσαρμοστούν στη νέα αυτή κατάσταση.

Η ψυχογενής βουλιμία είναι μια από τις συνηθέστερες διατροφικές διαταραχές. Συνηθεστέρα συναντάται στις γυναίκες και ταλαιπωρεί πάνω από το 5% του παγκοσμίου πληθυσμού. Χαρακτηρίζεται από την εκδήλωση βουλιμικών και καθαρτικών επεισοδίων. Με τον ορό βουλιμικό επεισόδιο εννοούμε την αδυναμία έλεγχου της ποσότητας τροφής που προσλαμβάνει το άτομο καθώς και την κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας τροφής μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα. Αργότερα το άτομο νιώθοντας άσχημα για την υπερβολική κατανάλωση τροφής προβαίνει σε καθαρτικά επεισόδια, δηλαδή προσπάθειες αποβολής της τροφής (πρόκληση εμετού, λήψη καθαρτικών). Με αυτό τον τρόπο, το άτομο βρίσκεται εγκλωβισμένο σε ένα φαύλο κύκλο βουλιμικών και καθαρτικών επεισοδίων. Επίσης ακρογωνιαίος λίθος της βουλιμιάς, όπως και των υπολοίπων διατροφικών διαταραχών, είναι η προβληματική αντίληψη του ιδίου του ατόμου για την εικόνα του σώματος και μια συνεχή και υπερβολική ενασχόληση με αυτό αλλά και με το βάρος του γενικότερα. Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι η έμφαση του δυτικού πολιτισμού στο λεπτό σώμα και η έμμονη με την ομορφιά είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε καταστάσεις όπου το άτομο δεν είναι ικανοποιημένο με την εικόνα του σώματος του, ιδίως σε νέες γυναίκες, όπου βομβαρδίζονται καθημερινά από τα ΜΜΕ με εικόνες μη-ρεαλιστικών προτύπων.

Βέβαια, η βουλιμία έχει κυρίως βαθειά συναισθηματικά αίτια όπως την αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων και την πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση. Γενικότερα όλες οι διατροφικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από έλλειψη υγιής διαχείρισης των συναισθημάτων του ατόμου. Πολλοί άνθρωποι που πάσχουν από βουλιμία, θεωρούν τους εαυτούς τους ανεπαρκείς, ανάξιους να αγαπηθούν αλλά και μη ελκυστικούς. Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που εμφανίζουν την διαταραχή έχουν ιστορικό κακοποίησης. Ακόμη μεγάλες αλλαγές στην ζωή ανθρώπων όπως πχ η έξοδος στο εξωτερικό για σπουδές μπορούν να πυροδοτήσουν βουλιμίκα επεισόδια. Υπάρχουν βεβαία και επαγγέλματα τα όποια δειχτούν να έχουν αρκετά υψηλή ποσοστά σε ασθενείς από βουλιμία. Τέτοια επαγγέλματα έχουν ως κοινό παρανομαστή την εμφάνιση και την ομορφιά όπως γυμναστές, ηθοποιοί, μοντέλα, χορευτές κ.α.

Οι κίνδυνοι από την ψυχογενή βουλιμία είναι παρά πολλοί. Ο πιο μεγάλος κίνδυνος είναι η αφυδάτωση του οργανισμού λόγο των συχνών και επαναλαμβανόμενων καθαρτικών επεισοδίων. Η πρόκληση εμετού μετά το φαγητό, όπως και η λήψη καθαρτικών και διουρητικών δισκίων προκαλεί ανισσόροπια στους ηλεκτρολύτες του σώματος που μπορεί να οδηγήσει σε αρκετές σοβαρές παθολογικές καταστάσεις. Άλλες επίσης σοβαρές επιπτώσεις της βουλιμίας στον οργανισμό περιλαμβάνουν αδυναμία και ζάλη, πληγές στο στόμα καθώς και χαλασμένα και αποχρωματισμένα δόντια, οισοφαγίτιδα, απώλεια περιόδου και συσσώρευση κιλών.

Η θεραπεία εκλογής για την βουλιμία είναι η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Αρχικά η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει το άτομο να διδαχτεί τρόπους ώστε να σπάσει τον φαύλο κύκλο των βουλιμικών και καθαρτικών επεισοδίων που διαιωνίζει την διαταραχή με την βοήθεια ημερολογίων φαγητού. Στην συνεχεία μέσω της θεραπείας, το άτομο σε συνεργασία με τον θεραπευτή θα αναγνωρίσει και θα τροποποιήσει τις πεποιθήσεις εκείνες οι οποίες υπήρξαν η αίτια που δημιουργήθηκε η διαταραχή. Τέλος στη θεραπεία θα επιλυθούν όλα τα υπόλοιπα συναισθηματικά και χαρακτηριολογίκα θέματα του ατόμου που συντηρούσαν την διαταραχή όπως χαμηλή αυτό-εκτίμηση, έλλειψη διεκδικητηκοτητας και αισθήματα μοναξιάς και αναξιότητας.

Είναι σύνηθες να ακούμε αρκετά συχνά λόγια όπως τα εξής: αποφεύγω να πάω σε οποιαδήποτε παρέα με καλούν αν δεν είναι μόνο γνωστοί μου, κολλητοί μου φίλοι η συγγενείς μου. Φοβάμαι μήπως τυχών γίνω ρεζίλι, ότι κάτι θα γίνει και θα γελάσουν οι άλλοι μαζί μου. Ακόμη και αν τελικά αποφασίσω και πάω, αποφεύγω να πάρω το λόγο, μιλώ μόνο αν με ρωτήσουν κάτι οι άλλοι και επίσης δεν τρώω συνήθως μπροστά στους άλλους. Εάν τα πράγματα χειροτερεύσουν τότε θα προσπαθήσω να πιω κάτι ώστε να μπορέσω να αντέξω λίγο ακόμα και να νιώσω πιο άνετα. Τελευταία σκάφτομαι να πάω σε ψυχοθεραπευτή αλλά και εκεί διστάζω καθώς πιστεύω ότι ακόμη και αυτός θα γελάσει μαζί μου’’.

Η διαταραχή κοινωνικού άγχους (κοινωνική φοβία) συμφώνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο για τις ψυχικές διαταραχές DSM V(APA, 2013) ορίζεται ως εξής: η κοινωνική φοβία είναι μια κατάσταση εκσεσημασμένου φόβου η άγχους έναντι μιας η περισσότερων κοινωνικών καταστάσεων η καταστάσεων επίδοσης, στις οποίες το άτομο ενδεχομένως να βρεθεί εκτεθειμένο σε αγνώστους ανθρώπους η ακόμη και να υποβληθεί σε εξονυχιστική εξέταση. Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων αποτελούν οι κοινωνικές συναναστροφές (πχ συνάντηση και συζήτηση με άγνωστα άτομα), καταστάσεις όπου άλλοι άνθρωποι είναι δυνατόν να παρατηρούν το άτομο (πχ όταν τρώει) καθώς και άλλες περιπτώσεις όπου καλείται να εκτελέσει μια ενέργεια μπροστά σε όλους (πχ να δώσει μια ομιλία) η ακόμη και να εκφραστεί και να διεκδικήσει οτιδήποτε από έναν εκπρόσωπο οιασδήποτε μορφής εξουσίας (πχ το αφεντικό του η το προϊστάμενο).Το άτομο που έχει διαταραχή κοινωνικού άγχους φοβάται ότι θα ενεργήσει με ένα τρόπο (η ότι θα εκδηλώσει εμφανή συμπτώματα άγχους πχ κοκκίνισμα, τρέμουλο) που θα είναι ταπεινωτικός και θα το κάνει να νιώσει άβολα και σε αρκετά δύσκολη θέση, καθώς οι άλλοι πιθανώς θα το απορρίψουν η θα νοιώσουν προσβεβλημένοι από την συμπεριφορά του. Αυτό κατά βάθος δείχνει ότι το κοινωνικό άγχος είναι το άγχος που οφείλεται στην ανησυχία που έχει το ίδιο το άτομο όσον αφορά το τι σκέπτονται οι άλλοι άνθρωποι για αυτό. Κάποιες φορές αυτή η ανησυχία του ατόμου για τις σκέψεις των άλλων σχετίζεται με τον φόβο της αντίληψης από αυτούς κάποιου αγχώδους συμπτώματος όπως η εφίδρωση και το κοκκίνισμα.

Τα συμπτώματα που συνήθως παρουσιάζουν τα άτομα που έχουν κοινωνική φοβία είναι υπαρκτά σε τρεις εκφάνσεις: σωματικά, γνωστικά και συμπεριφορικά. Ενδεικτικά μερικά από τα σωματικά συμπτώματα της διαταραχής κοινωνικού άγχους αποτελούν η εφίδρωση, το κοκκίνισμα, βάρος στο στομάχι, δύσπνοια, αίσθημα λιποθυμίας, ταχυκαρδία, ναυτία, θολή όραση αστάθεια κ.α. Πολλές φορές αρκετοί από τους ανθρώπους που υποφέρουν από αυτή την διαταραχή έχουν ένα συνδυασμό σωματικών συμπτωμάτων που τους οδηγεί να βιώσουν μια κρίση πανικού. Όσον αφορά το γνωστικό κομμάτι, οι συνήθεις σκέψεις ενός ατόμου με διαταραχή κοινωνικού άγχους είναι του τύπου ‘’δεν ξέρω τι να πω’’ ‘’χάνω τα λόγια μου’’ ‘’οι άλλοι θα νομίσουν ότι είμαι ανόητος αν δεν τα καταφέρω’’ ‘’όλοι με παρατηρούν’’ κλπ. Επίσης αρκετά συχνά είναι τα διεργασιακά λάθη όπου γίνεται διάβασμα της σκέψης των άλλων, καταστροφοποιηση, επιλεκτική προσοχή η ετικετοποιηση καθώς και υπεργενίκευση. Στο συμπεριφορικό της κομμάτι η διαταραχή συνήθως γίνεται εμφανής μέσα από συμπεριφορές αποφυγής όπως το ότι τα άτομα που βιώνουν κοινωνικό άγχος συνήθως κάθονται στα πίσω καθίσματα της αίθουσας διδασκαλίας ώστε να αποφύγουν μια ενδεχόμενη εξέταση, αποφεύγουν να εισέρθουν σε μια γεμάτη αίθουσα προκειμένου να μην γίνουν το επίκεντρο της προσοχής ενώ συνήθως απορρίπτουν προσκλήσεις για εκδηλώσεις όπου υπάρχουν άγνωστοι σε αυτούς άνθρωποι . Γενικά αποφεύγουν να πίνουν και να τρώνε όταν βρίσκονται ανάμεσα σε αγνώστους ενώ συνήθως αποφεύγουν να πάρουν τον λόγο και να μιλήσουν δημοσίως. Ακόμη είναι δυνατόν να καταφύγουν και σε διαφορές συμπεριφορές ασφάλειας προκειμένου να μειώσουν το άγχος τους όπως η κατάχρηση αλκοόλ και ψυχοτρόπων ουσιών.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η διαταραχή κοινωνικού άγχους έχει συννοσηροτητα με την κατάθλιψη, την κατάχρηση ουσιών, άλλες αγχώδεις διαταραχές, την σωματοποιητική διαταραχή, την διαταραχή αποφευκτικής προσωπικότητας καθώς και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας (λόγω της τελειομανίας και των πολύ υψηλών standards). Όπως είναι φυσικό επειδή η κοινωνική φοβία έχει μεγάλο αντίκτυπο και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, πολύ συχνά σχετίζεται και με σεξουαλικά προβλήματα. Κάποιος άνθρωπος που υποφέρει από κοινωνική φοβία είναι πιθανόν να φοβάται και ότι η σύντροφος του θα τον επικρίνει και κατά αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να δημιουργηθούν και να εγκατασταθούν και σεξουαλικές διαταραχές όπως η πρόωρη εκσπερμάτιση και η διαταραχή της στύσης όσον αφορά τους άντρες, ενώ στις γυναίκες είναι πιθανό να εμφανιστεί διαταραχή της επιθυμίας, της διέγερσης αλλά και δυσπαρευνία (έντονος πόνος κατά την επαφή).

Είναι απαραίτητο να τονίσουμε ότι η κοινωνική φοβία θεραπεύεται πλήρως. Συμφώνα με την επιστημονική κοινότητα, η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί την θεραπεία εκλογής για την διαταραχή κοινωνικού άγχους. Χρησιμοποιώντας πλήθος διαφορετικών τεχνικών, τόσο γνωστικών όσο και συμπεριφορών είναι δυνατόν να βοηθήσει ποικιλοτρόπως. Η συμπεριφορική γνωστική θεραπεία φαίνεται να δίνει αποτελέσματα σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα όσον αφορά την θεραπεία της διαταραχής κοινωνικού άγχους με μέσο χρόνο θεραπείας τις 16 εβδομάδες (1 επίσκεψη ανά εβδομάδα).

Η πίεση και το άγχος της καθημερινότητας πολλές φορές μας οδηγούν στο να νιώθουμε μυϊκή ένταση, ανησυχία, πρόβλημα στον ύπνο η απλώς δυσκολία στο να ηρεμήσουμε και να χαλαρώσουμε. Η έλλειψη ελευθέρου χρόνου αρκετά συχνά μας αποτρέπει από το να ασχοληθούμε με την εκγύμναση του σώματος μας όπως επίσης μας ωθεί και στην υιοθέτηση ανθυγιεινών τρόπων διατροφής, παράμετροι που επιβαρύνουν την ένταση που βιώνουμε. Υπάρχουν όμως και κάποιες τεχνικές χαλάρωσης, τις οποίες είναι δυνατόν να εφαρμόσουμε από μονοί μας, χωρίς καμιά βοήθεια, και σιγά-σιγά με την κατάλληλη εξάσκηση και συστηματική εφαρμογή να τις κάνουμε κτήμα μας. Αυτές οι τεχνικές είναι η διαφραγματική αναπνοή, η νευρομυιική χαλάρωση και η χρήση νοερών εικόνων.

Πιο αναλυτικά, η εκμάθηση της τεχνικής της διαφραγματικής αναπνοής είναι το αρχικό στάδιο ώστε να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις υπερεγρηγορσης και τις εκδηλώσεις του άγχους. Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε αρχικά την λειτουργιά της αναπνοής γενικότερα. Έτσι θα αναδείξουμε το ότι η θωρακική αναπνοή (που συνηθίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι) υποθάλπει και ενισχύει την αγχώδη συμπτωματολογία καθώς ενεργοποιεί το συμπαθητικό αυτόνομο νευρικό σύστημα. Αυτός ο τρόπος αναπνοής συνίσταται σε κοφτές γρήγορες ανάσες που επιτρέπουν λίγο οξυγόνο διαθέσιμο για το σώμα και ως εκ τούτου δεν δημιουργεί την αίσθηση χαλάρωσης και ηρεμίας που εγγυάται η εξάσκηση της διαφραγματικής αναπνοής. Προκειμένου να ξεκινήσουμε την εκμάθηση της διαφραγματικής αναπνοής αρχικά θα πρέπει να διαλέξουμε μια άνετη θέση και έπειτα να τοποθετήσουμε το ένα μας χέρι στο στήθος και το άλλο στην κοιλία. Έτσι θα διαπιστώσουμε έμπρακτα ότι όταν αναπνέει κάποιος από το θώρακα σηκώνεται το χέρι στο στήθος ενώ αναπνέοντας από το διάφραγμα ανασηκώνεται το χέρι που βρίσκεται στην κοιλιακή χωρά. Κατά αυτόν τον τρόπο συνεχίσουμε την εξάσκηση στην διαφραγματική αναπνοή εισπνέοντας από την μύτη αργά και σταθερά σε χρονους 3-3-6 (εισπνέουμε και μετράμε ως το 3, κρατάμε την ανάσα μετρώντας πάλι ως το 3 και εκπνέουμε σιγά-σιγά μετρώντας ως το έξι). Έτσι και αφού συγκεντρωθούμε στην αναπνοή μας για ένα περίπου λεπτό, στη συνεχεία θα επιδιώξουμε να συγκρίνουμε την τεραστία διάφορα μεταξύ των δυο τύπων αναπνοής με το να αναπνεύσουμε εναλλάξ μια με τον ‘’παλιό’’ θωρακικό τρόπο και μια με τον καινούργιο. Η διάφορα είναι αξιοσημείωτη και θα φάνει άμεσα. Έτσι με αυτόν τον τρόπο θα προσπαθήσουμε να ενσωματώσουμε την διαφραγματική αναπνοή στην καθημερινότητα μας. Στην αρχή σε συγκεκριμένες και διακριτές χρονικές περιόδους πχ για 20 λεπτά μετά το πρωινό ξύπνημα και κάποιες άλλες φορές μέσα στην ημέρα, έως ότου του γίνει πλέον κτήμα μας, και αυτοματοποιηθεί.

Μια άλλη τεχνική που θα αποκαταστήσει την ηρεμία μας είναι η τεχνική της προοδευτικής μυϊκής χαλάρωσης. Θα αρχίσουμε, με το να καθίσουμε κάπου άνετα , με την πλάτη μας καλά στερεωμένη και όρθια στο κάθισμα και τα πόδια να πατάνε καλά στο έδαφος. Στη συνεχεία και θα ξεκινήσουμε να αναπνέουμε από το διάφραγμα όπως πριν ενώ παράλληλα θα κλείσουμε τα μάτια μας. Αργότερα θα προσπαθήσουμε να χαλαρώνουμε κάθε φορά και μια μυϊκή ομάδα, αρχίζοντας από το πάνω μέρος του σώματος και καταλήγοντας στο κάτω μέρος των ποδιών. Μέτωπο, σαγόνι, λαιμό, ώμους, χεριά, στήθος στομάχι, κοιλία κ.ο.κ. Με τις παραπάνω τεχνικές οι οποίες αποτελούν επιστημονικά τεκμηριωμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις, θα είμαστε σε θέση να μειώσουμε τα επίπεδα υπερεγρηγορσης και να διαχειριστούμε το καθημερινό άγχος με πιο ορθολογικό τρόπο. Επιπροσθέτως θα συμβάλουν στην βελτίωση της ποιότητας του ύπνου, καθώς η διαφραγματική αναπνοή ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό αυτόνομο νευρικό σύστημα και μαζί με την νευρομυιική χαλάρωση συμβάλει σε μεγαλύτερη ηρεμία του οργανισμού. Αν τα προβλήματα στον ύπνο επιμένουν τότε θα προχωρήσουμε στην εξάσκηση της υγιεινής του ύπνου. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να αποφεύγουμε την χρήση καφεΐνης και γυμναστικής μετά τις οχτώ το απόγευμα, να χρησιμοποιούμε το κρεβάτι μόνο για ύπνο και να διατηρούμε την ιδία ώρα έγερσης κάθε πρωί, ανεξάρτητα του πόσες ώρες κοιμηθήκαμε, για κάποιες ημέρες ώστε να φτιάξει σιγά-σιγά ο κύκλος του ύπνου. Αυτό είναι ένα σημαντικό θέμα καθώς γνωρίζουμε όλοι την καθοριστική συμβολή που έχει ο ύπνος στη συναισθηματική και ψυχική μας ισορροπία.

Ακόμη μια χρήσιμη τεχνική που δύναται να ανακουφίσει από τα δυσφορία και τα αγχώδη συναισθήματα είναι η χρήση των θετικών νοερών εικόνων. Η εκμάθηση αυτής της τεχνικής περιλαμβάνει την υιοθέτηση και χρησιμοποίηση ευχάριστων νοερών εικόνων με στόχο να βιώσουμε ηρεμία γαληνή καθώς και ασφάλεια. Μια μέθοδος για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία είναι να φέρουμε στο νου μας εικόνες από το πιο ευχάριστο γεγονός η περιβάλλον που έχουμε βρεθεί, αφού πρώτα κλείσουμε τα μάτια μας και χαλαρώσουμε μέσω διαφραγματικών αναπνοών για ένα τουλάχιστον λεπτό. Στη συνέχεια, θα παρατηρήσουμε πιο σχολαστικά την εικόνα, τα χρώματα την απαρτίζουν, τα αλλά πρόσωπα που μετέχουν, τις μυρωδιές που αναδύονται από το περιβάλλον, τους ήχους που ακούγονται έτσι ώστε να βιώσουμε όσο πιο ζωντανά γίνεται την συγκεκριμένη θετική νοερή εικόνα με όσες περισσότερες είναι δυνατόν από τις αισθήσεις μας ενεργοποιημένες. Έτσι λοιπόν, αυτή η εικόνα είναι εφικτό να γίνει το καταφύγιο μας ώστε να χαλαρώνουμε σε κάποιο βαθμό και να αποσπούμε την προσοχή μας από διαφόρου τύπου ανησυχίες.

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι τα παιδιά πολλές φορές δέχονται αντικρουόμενα μηνύματα σχετικά με την έννοια του θανάτου. Οι γονείς συνήθως αποφεύγουν να χρησιμοποιούν την λέξη θάνατος, και προσπαθούν να βρουν άλλες λέξεις ώστε να καλύψουν το θλιβερή απώλεια που πρόεκυψε στην οικογένεια. Φυσικά ενώ η πρόθεση τους είναι να μην στενοχωρήσουν αλλά να προστατέψουν τα παιδιά από την πραγματικότητα του θανάτου, αυτό που στην ουσία κάνουν είναι να τα μπερδεύουν πιο πολύ. Αν σε αυτό προσθέσουμε και τα διφορούμενα μηνύματα που δέχονται τα παιδιά από την τηλεόραση και τα κόμικς όπου οι ήρωες και τα καρτούν δεν πεθαίνουν ποτέ τότε καταλαβαίνουμε τη σύγχυση που είναι δυνατόν να προκληθεί. Ειδικά τα μικρά παιδιά δεν είναι σε θέση να καταλάβουν ότι ο θάνατος είναι κάτι το μόνιμο, που αφορά όλους τους ανθρώπους και ότι δεν γίνεται όπως στα κόμικς να επανερχόμαστε σε πολλαπλές ζωές.

Έτσι είναι απαραίτητο για τους γονείς, αλλά και για τους συμβούλους, να χρησιμοποιούμε ακριβείς λέξεις, που περιγράφουν την κατάσταση πάντα σε συνάρτηση με την ηλικία του παιδιού. Μια καλή ιδέα είναι να ξεκινήσουμε μιλώντας στο παιδί για την φυσική διαδικασία της σωματικής φθοράς και του θανάτου. Το παιδί είναι απαραίτητο να ακούσει ότι ο άνθρωπος που έφυγε από τη ζωή δεν θα ξαναγυρίσει. Παραδείγματα αποτελούν φράσεις όπως ‘’ο πάππους πέθανε και δεν θα αναπνέει πια ούτε θα κάθεται μαζί μας ξανά. Δεν θα τον βλέπουμε, αλλά θα τον θυμόμαστε’’. Επίσης είναι δυνατόν να γίνουν και αναφορές στις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις αλλά με διευκρινήσεις πχ είναι δυνατό να πούμε στο παιδί ότι "η γιαγιά πέθανε και πήγε στον παράδεισο", αλλά θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο παράδεισος είναι ένα μέρος που δεν μπορούν να πάνε όσοι ζουν ώστε το παιδί να μην μπερδευτεί και νομίζει ότι ο παράδεισος είναι ένα μέρος πάνω στη γη. Επίσης πρέπει να αποφεύγουμε ασαφείς φράσεις του τύπου "χάσαμε τον πάππου" όπου θα δημιουργήσουν περαιτέρω σύγχυση, δημιουργώντας στο παιδί μια λανθασμένη εντύπωση ότι κάτι συνέβη λογά μιας απροσεξίας και περιπλανιέται κάπου χαμένος όπου είναι δυνατόν να βρεθεί η ότι ‘’πήγε κάποιο ταξίδι’’.

Τα συναισθήματα των παιδιών σχετικά με το πένθος ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία τους και την κατανόηση που έχουν για το συμβάν, από την πλήρη αδιαφορία (όταν είναι πολύ μικρά έως 3 ετών) έως το να νιώσουν έντονη θλίψη και να σοκαριστούν από το συμβάν. Πιο συγκεκριμένα τα παιδιά έως 3 ετών δεν κατανοούν συνήθως τι έχει γίνει και συμπεριφέρονται όπως και πριν το συμβάν, καθώς θεωρούν ότι θα ξαναδούν τον άνθρωπο που πέθανε. Στην ηλικία αυτή τα παιδιά νιώθουν περισσότερο έντονο το συναίσθημα του άγχους αποχωρισμού από τους γονείς και όχι του πένθους. Είναι πάντως πιθανό να παρουσιάσουν κάποιου είδους παλινδρόμηση. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δηλαδή 3-5 ετών, έχουν μια πολύ στενή εικόνα για την έννοια του θανάτου, πχ θεωρούν ότι κάποιος επειδή δεν κινείται είναι νεκρός και όταν κινείται είναι ζωντανός, ενώ παράλληλα είναι πιθανό να θεωρούν ότι ο θάνατος είναι κάποιας μορφής τιμωρία. Συναισθηματικά μπορεί να εκφράσουν θλίψη και να έχουν εκρήξεις θύμου η εφιάλτες. Τώρα τα μεγαλύτερα παιδιά 6-9 ετών που βρίσκονται στη σχολική ηλικία αρχίζουν να καταλαβαίνουν την έννοια του θανάτου και ότι οι ηλικιωμένοι κάποια στιγμή πεθαίνουν και δε ξαναγυρίζουν πίσω, ενώ δεν είναι ασυνήθιστο σε αυτή την ηλικία να πιστεύουν ότι οι δίκες τους κακές σκέψεις σκότωσαν κάποιον. Συναισθηματικά εκφράζουν την θλίψη τους περισσότερο με εκρήξεις οργής, ενώ δεν παραλείπουν να κάνουν και αρκετές ερωτήσεις για την έννοια του θανάτου. Τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας 10 -12 ετών έχουν σχεδόν την ιδία αντίληψη του θανάτου όπως οι ενήλικες. Γνωρίζουν ότι αφορά όλους τους ανθρώπους και ότι είναι κάτι το μόνιμο. Οι συναισθηματικές τους αντιδράσεις ποικίλουν από την λύπη και την απομόνωση έως την οργή. Επίσης είναι δυνατόν να ανησυχούν υπερβολικά όσον αφορά την ασφάλεια των ιδίων και των γονιών τους. Όσον αφορά τους εφήβους είναι δυνατόν να αντιδράσουν περισσότερο με μια τάση μόνωσης, καθώς και με υπερβολική ανησυχία η να επιδοθούν σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Σε γενικές γραμμές, αν ένα παιδί έχει υπερβολικές αντιδράσεις θλίψης μετά από αρκετό διάστημα από το συμβάν, η χειροτερεύσει αφού έχει προηγηθεί ένα διάστημα ηρεμίας, αποσύρεται κοινωνικά η εμπλέκεται σε συμπεριφορές υψηλού ρίσκου, θα πρέπει να συμβουλευτεί ειδικό καθώς είναι πιθανό να χρειαστεί βοήθεια.

Όπως πάρα πολλοί άνθρωποι συχνά νιώθουμε εγκλωβισμένοι μέσα σε διαφορές δυσάρεστες καταστάσεις. Έτσι πολλές φορές, έχουμε την τάση να γαντζωνόμαστε σε μη υγιείς σχέσεις, να απασχολούμαστε σε εργασίες που δεν είναι της αρέσκειας μας η να διαβιώνουμε σε προβληματικές συνθήκες ζωής. Συνεπώς, αν συντρέχουν συχνά κάποιες από τις παραπάνω συνθήκες, είναι πολύ πιθανόν, να μην υπήρξε ποτέ μια στρατηγική αντιμετώπισης των προβλημάτων. Τα προβλήματα συσσωρεύονταν, έμπαιναν κάτω από το χαλί και ως αποτέλεσμα χρόνιζαν και δεν επιλύονταν ποτέ. Ίσως μάλιστα μάθαμε τρόπους να ανεχόμαστε την δυσάρεστη κατάσταση, αλλά ποτέ να επιλύσουμε το πρόβλημα που την προκαλούσε. Ίσως πάλι υιοθετηθήκαν μια σειρά από δυσλειτουργικές στρατηγικές που στην ουσία διαιώνιζαν το πρόβλημα. Μερικές από αυτές τις στρατηγικές είναι: 1) η άρνηση του προβλήματος: αποφεύγουμε να μιλούμε για το πρόβλημα στους άλλους, πολλές φορές ακόμη και στον ίδιο μας τον εαυτό, προσποιούμενοι ότι όλα είναι μια χαρά. 2) περιμένουμε βοήθεια από άλλους : ίσως αρκετοί θεωρούν ότι η λύση σε όποιο πρόβλημα θα έρθει μέσω άλλων ανθρώπων, πολλές φορές μάλιστα χωρίς να τους το ζητήσουμε καν, θεωρώντας ίσως ότι οι άλλοι έχουν μαντικές ικανότητες και γνωρίζουν τι χρειαζόμαστε και τι μας απασχολεί. Άλλες φορές επίσης θεωρούμε ότι ως δια μαγείας κάτι θα προκύψει και το πρόβλημα θα επιλυθεί από μόνο του. 3) ρίχνουμε την ευθύνη στους άλλους. Το να ρίχνουμε την ευθύνη στους άλλους για τα προβλήματα μας ενώ παράλληλα αποποιούμαστε κάθε πιθανή δική μας ευθύνη είναι ο πιο σίγουρος τρόπος διαιώνισης των προβλημάτων μας. Το να αποδεχτούμε την δική μας ευθηνή είναι το πρώτο μεγάλο βήμα που θα πρέπει να κάνουμε προκειμένου να αλλάξουμε την ζωή μας προς το θετικότερο. Άλλωστε πως είναι δυνατό να παλέψουμε να αλλάξουμε κάτι όταν θεωρούμε ότι ευθύνονται άλλοι για αυτό που μας συμβαίνει? Έχει δε αποδεδειχθεί μέσω ερευνών ότι οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν την ευθύνη που τους αναλογεί και θεωρούν ότι ορίζουν οι ίδιοι την ζωή τους και όχι άλλοι εξωγενείς παράγοντες ζουν πιο ευτυχισμένα και αντιμετωπίζουν πολύ λιγότερα ψυχολογικά προβλήματα. 4)ο φόβος της αλλαγής. Το να διατηρήσουμε μια υπάρχουσα κατάσταση που δεν μας ικανοποιεί τόσο πολύ, λογά του φόβου για το άγνωστο που θα αντιμετωπίσουμε είναι κάτι που σίγουρα δεν βοήθα να προχωρήσουμε εμπρός. Το ότι βεβαία υπάρχει μια σταθερότητα και μια σιγουριά σε αυτό που βιώνουμε τώρα έστω και αν δεν είναι το καλύτερο δυνατό, είναι πιθανό να μας θέσει σε ακινησία λόγο της σκέψεως ότι υπάρχει η περίπτωση ρισκάροντας να τα χάσει κάποιος όλα. Από την άλλη, χωρίς ρίσκο δεν υπάρχει ποτέ καμία πιθανότητα ενδεχόμενου κέρδους σε κανένα τομέα της ζωής.

Η τεχνική της επίλυσης προβλημάτων είναι η απάντηση στις προβληματικές στρατηγικές που περιγράψαμε πριν. Αυτή η τεχνική περιλαμβάνει μια σειρά από βήματα : 1) εντοπισμός και αναγνώριση του προβλήματος 2) απόφαση να λυθεί το πρόβλημα 3) brainstorming εναλλακτικών λύσεων 4) επιλογή καλύτερης εναλλακτικής λύσης 5)σχεδιασμός δράσης και εκτέλεσης του σχεδίου. Αναλυτικότερα:

• Κάποιες φορές υπάρχει μια αίσθηση ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά στην ζωή μας αλλά δεν είμαστε σίγουροι ακριβώς ποιο είναι το πρόβλημα. Αυτόματες αρνητικές σκέψεις αλλά και αλλαγές στη σωματική μας κατάσταση είναι ίσως σε θέση να μας αποκαλύψουν ποια είναι η κατάσταση που μας προκαλεί δυσφορία. Μια καλή ιδέα θα ήταν και το να κρατάμε ημερολόγιο όπου θα καταγράφουμε το τι συνέβη και πως νιώθουμε. Το υπόλοιπο βήμα στην διαδικασία αφού αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα είναι να ορίσουμε το αν αφορά εμάς η άλλους ανθρώπους. Στην περίπτωση που το πρόβλημα τελικά δεν αφορά εμάς μπορούμε να συμπαρασταθούμε στο άλλο πρόσωπο και ίσως να έχουμε μια συμμέτοχη στην αντιμετώπιση του αλλά σε καμιά περίπτωση η επίλυση του δεν εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς. Αν τώρα το ζήτημα κατά κάποιο τρόπο αφορά δυο πρόσωπα τότε θα ήταν χρήσιμο να ορίσουμε το πρόβλημα με όρους αναγκών και όχι λύσεων. Βρίσκοντας κοινό τόπο στις ανάγκες μας, είναι πολύ πιο εύκολο πια να βρεθούν και αμοιβαία αποδεκτές λύσεις.

• Το επόμενο στάδιο είναι το να ξεκινήσουμε την υλοποίηση του σχεδίου μας για την αντιμετώπιση του προβλήματος παραθέτοντας μια σειρά εναλλακτικών λύσεων με τα υπέρ και τα κατά της κάθε μιας. Αυτό είναι δυνατόν να γίνει και με την βοήθεια άλλων φίλων με την προϋπόθεση βεβαία ότι ενδιαφέρονται για εμάς. Επίσης μια άλλη παράδοξη τεχνική για την παράγωγη ιδεών είναι το να σκεφτούμε το αντίθετο δηλαδή τι θα μπορούσαμε να κάνουμε ώστε να επιδεινώσουμε την κατάσταση. Με αυτόν τον τρόπο θα βλέπαμε τελικά τι κάναμε λάθος έως τώρα και πως θα πρέπει να κινηθούμε από εδώ και στο εξής.

• Το επόμενο βήμα είναι η επιλογή της καλύτερης εναλλακτικής λύσης. Αυτό συνίσταται στο να επιλέξουμε την εναλλακτική εκείνη που φαίνεται να έχει τα καλυτέρα αποτελέσματα ενώ παράλληλα διαθέτει και τα λιγότερα μειονεκτήματα. Εάν σκεφτήκαμε εναλλακτικές λύσεις παρέα με αλλά άτομα θα ήταν χρήσιμο να τους ζητούσαμε να μας κάνουν και τις δίκες τους επιλογές σε εναλλακτικές και να συζητήσουμε όλοι μαζί τα υπέρ και τα κατά της κάθε μιας πρότασης. Φυσικά δεν θα πρέπει να είμαστε απολυτοί και σίγουροι γιατί κάνεις δεν ξέρει τι θα προκύψει μελλοντικά, αλλά πάντα μπορούμε να αλλάξουμε εναλλακτική λύση αν αυτή που επιλέξαμε δεν αποδώσει.

• Το τελευταίο βήμα είναι και η εφαρμογή της λύσης που επιλέξαμε. Πολλοί άνθρωποι ενώ έχουν κάνει όλα τα παραπάνω βήματα, στην συνεχεία δεν αναλαμβάνουν καμιά δράση και τελικά δεν κάνουν τίποτα. Μόνο με σκέψεις και σχέδια αλλά χωρίς κανένα είδους δράση δεν γίνεται τίποτα. Είναι ίσως δυνατόν, άνθρωποι που μας βοήθησαν στη διαδικασία, να αναλάβουν κάποιον ρολό στο σχέδιο μας αλλά τον κύριο ρόλο θα πρέπει να τον παίξουμε εμείς. Ας σκεφτούμε πολύ απλά ότι αν κάνουμε μια απλή λίστα με τα δέκα καλυτέρα πράγματα που έχουν συμβεί στην ζωή μας, θα διαπιστώσουμε ότι σχεδόν σε όλα από αυτά εμείς είχαμε ενεργό συμμέτοχη για να γίνουν.

Οι πιεστικές και αγχογόνες συνθήκες ζωής των τελευταίων ετών έχουν συμβάλει στο να κάνουν πολύ συχνότερα από πριν την εμφάνιση τους διαφορές αγχώδεις διαταραχές. Μια από τις πιο διαδεδομένες, όσον αφορά και στην χρήση υπηρεσιών υγείας από τους συμπολίτες μας, είναι η διαταραχή πανικού. Η κρίση πανικού είναι μια αιφνίδια εκδήλωση ακραίου άγχους, διαρκεί συνήθως λιγότερο από 20 λεπτά, και χαρακτηρίζεται από σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, ζάλη, πόνο στο στήθος, δύσπνοια, ναυτία όπως και φόβο επικείμενου θανάτου. Επιπλέον η αίσθηση της αποπροσωποποίησης, της αποπραγματοποιησης καθώς και ο φόβος της απώλειας του έλεγχου κάνουν τον άνθρωπο να νομίζει πως κινδυνεύει ακόμη και να τρελαθεί. Επειδή πολλά από τα σωματικά συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπέμπουν σε καρδιακό επεισόδιο αλλά και σε απορρύθμιση του θυρεοειδούς αδένα, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο οι ασθενείς να επισκέπτονται γιατρούς άλλων ειδικοτήτων όπως καρδιολόγους και ενδοκρινολόγους και να κάνουν πληθώρα εργαστηριακών εξετάσεων. Το ότι δεν βρίσκεται κανένα παθολογικό εύρημα, αντί να τους καθησυχάσει δυστυχώς τους κάνει να ανησυχούν περισσότερο για το τι έχουν και τι θα τους συμβεί.

Η κρίση πανικού είναι δυνατόν να εξελίχθη σε διαταραχή πανικού, εφόσον ο ασθενής λόγο των κρίσεων καταλαμβάνεται από άγχος αναμονής για το ποτέ θα συμβεί η επομένη κρίση και κατά αυτόν τον τρόπο αρχίζει να καταφεύγει σε συμπεριφορές ασφάλειας καθώς και να αποφεύγει να κάνει πράγματα που θεώρει ότι υπάρχει περίπτωση να πυροδοτήσουν τον πανικό. Επιπλέον κρίση πανικού μπορεί να προκληθεί από την υπερβολική κατανάλωση καφέ, τον υπεραερισμό, όπως και από την χρήση κάνναβης. Επίσης τα άτομα που έχουν διαταραχή πανικού αποφεύγουν την γυμναστική, διότι η παράγωγη γαλακτικού οξιούς όπως και ο υπεραερισμός και η ταχυκαρδία πυροδοτούν τα συμπτώματα. Το γνωστικό μοντέλο κατανόησης του πανικού θεώρει ότι τα πάσχοντα άτομα έχουν την τάση να εστιάζουν υπερβολικά αλλά και να είναι υπερευαίσθητα σε μικρές αλλαγές όσον αφορά τις σωματικές τους λειτουργιές, ερμηνεύοντας πάντα αυτές υπό το πρίσμα σκέψεων καταστροφολογίας πχ (αυξάνονται οι καρδιακοί μου παλμοί, άρα θα πάθω έμφραγμα). Αργότερα ως συνέπεια αυτών των σκέψεων το άτομο νιώθει έντονο φόβο και στην συνεχεία ακόλουθει την ανάλογη συμπεριφορά πχ τρέχει στο νοσοκομείο. Έτσι εγκλωβίζεται σε ένα φαύλο κύκλο. Επίσης είναι πιθανό να υιοθετήσει συμπεριφορές αποφυγής ώστε να μειώσει τον κίνδυνο πανικού.

Οι συνεχόμενες αποφυγές που κάνει το άτομο ώστε να αντιμετωπίσει τον πανικό είναι πιθανόν να οδηγήσουν και σε άλλες καταστάσεις όπως η αγοραφοβία και η δευτερογενή κατάθλιψη. Η αγοραφοβία συνίσταται στην έντονη ανησυχία που αισθάνεται το άτομο για το αν θα μπορέσει να βρει έξοδο διαφυγής όταν βρίσκεται σε μέρη όπως πολυκαταστήματα, θέατρα η μέσα μαζικής μεταφοράς. Συνήθως επέρχεται ως επιπλοκή του πανικού και σχετίζεται μαζί του όσον αφορά την τοποθεσία που έλαβαν χωρά οι κρίσεις πανικού. Ο ασθενής φοβάται ότι θα χάσει τον έλεγχο, ότι θα καταρρεύσει και θα μείνει αβοήθητος χωρίς να μπορέσει να διαφύγει από το περιβάλλον που αισθάνεται εχθρικό. Αρχίζει σιγά-σιγά να βγαίνει έξω μόνο με σύνοδο, και να αποφεύγει γενικότερα τις εξόδους. Δυστυχώς η αποφυγή μειώνει το συναίσθημα του φόβου, αλλά δυστυχώς οδηγεί σε μεγαλύτερη απομόνωση στην πορεία και έχει ως συνέπεια την παντελή έλλειψη δραστηριοτήτων και ενδιαφέροντος που με την σειρά τους μας οδηγούν στο κατώφλι της κατάθλιψης. Προσοχή χρειάζεται και η χρήση αλκοόλ διότι υπάρχει έντονη συννοσυροτητα μεταξύ αυτών των διαταραχών και της κατάχρησης αλκοόλ καθώς είναι μια ισχυρή αγχολυτική ουσία και πρόσκαιρα ανακουφίζει από τα συμπτώματα.

Τα καλά νέα είναι όμως ότι οι διαταραχές αυτές αντιμετωπίζονται πλήρως. Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση της διαταραχής πανικού και της αγοραφοβίας. Χρησιμοποιώντας τεχνικές χαλάρωσης όπως η εξάσκηση της διαφραγματικής αναπνοής, η νευρομυική χαλάρωση αλλά και συμπεριφορικές τεχνικές όπως η συστηματική απευαισθητοποίηση είναι δυνατόν να ελαχιστοποιήσει τα σωματικά συμπτώματα καθώς και τις συμπεριφορές αποφυγής. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί και συνδυασμός της ψυχοθεραπείας με την χρήση φαρμακοθεραπείας με σεροτονινεργικα η νοραδρενεργικα αντικαταθλιπτικά αλλά και αγχολυτικά σε μικρές δόσεις.

Συμφώνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας πάνω από 100 εκατομμυρια άνθρωποι παγκοσμίως βιώνουν αυτήν την δυσάρεστη εμπειρία, η όποια επηρεάζει αρνητικά τα 3 κυρία στοιχειά της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι η σκέψη το συναίσθημα και η συμπεριφορά. Όσον αφορά τις σκέψεις, η κατάθλιψη έχει άμεση επίδραση στον τρόπο που αξιολογούμε το εαυτό μας, τον υπόλοιπο κόσμο και το μέλλον. Συγκεκριμένα όσον αφορά τον εαυτό, είναι συχνές οι σκέψεις όπως ‘’είμαι ανεπαρκής’’ , ‘’δεν θα τα καταφέρω ποτέ, ‘’είμαι κακός, και εγώ φταίω για όλα’’ η ‘’είμαι ανάξιος να αγαπηθώ’’. Καταθλιπτικές σκέψεις που αφορούν τον υπόλοιπο κόσμο και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον είναι του τύπου ‘’οι άλλοι δεν με θέλουν, ‘’ο κόσμος είναι άδικος η ‘’οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα’’, ενώ όσον αφορά την αντανάκλαση των καταθλιπτικών σκέψεων για το μέλλον παίρνουν συχνά την μορφή σκοτεινών χρωμάτων όπως το ότι ‘’δεν έχω καμιά προοπτική’’ ,και οτι ‘’το μέλλον προδιαγράφεται δυσοίωνο. Επιπροσθέτως, εκτός από την παράγωγη αυτομάτων αρνητικών σκέψεων και τη δυσκολία παραγωγής και σύνθεσης αισιόδοξων και θετικών, η κατάθλιψη επηρεάζει και τις νοητικές λειτουργιές όπως την συγκέντρωση και την μνήμη. Το να διαβάσουμε ένα βιβλίο η απλώς να εστιάσουμε την προσοχή μας σε κάτι είναι εξαιρετικά δύσκολο. Επίσης τείνουμε να είμαστε αφηρημένοι και να ξεχνούμε εύκολα, ενώ αντίθετα στη μνήμη μας εισέρχονται πολύ πιο εύκολα αρνητικές εμπειρίες και βιώματα του παρελθόντος.

Στον τομέα των συναισθημάτων, η κατάθλιψη έχει επίδραση διαβρωτική, καθώς κυριαρχεί η ανηδονία, δηλαδή η απώλεια της βίωσης ευχαρίστησης, καθώς και η κακή διάθεση το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Αλλά αρνητικά συναισθήματα που είναι πολύ πιθανόν να κάνουν την εμφάνιση τους κατά την διάρκεια που βιώνουμε αυτήν την δυσάρεστη νόσο είναι ο θυμός καθώς και οι ενοχές το άγχος και ο φόβος. Έτσι πολύ συχνά γινόμαστε ευερέθιστοι χωρίς να υπάρχει κάποιος σοβαρός λόγος, ενώ οι ενοχές ως απόρροια του ότι φταίμε για όλα και συνάμα το άγχος και ο φόβος ότι δεν θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος και ότι δεν θα τα καταφέρουμε μας κάνουν να είμαστε τρομερά ευάλωτοι. Όσον αφορά την συμπεριφορά, θα πρέπει να τονίσουμε ότι όταν βιώνουμε κατάθλιψη η συμπεριφορά μας απέχει αρκετά από το σύνηθες επίπεδο δραστηριότητας. Τείνουμε να θέλουμε να μείνουμε μονοί μας και να αποφεύγουμε να συμμετέχουμε σε δραστηριότητες. Φυσικά αλλάζει και η φυσιολογία του οργανισμού μας, καθώς οι ορμόνες του στρες όπως η κορτιζολη και η αδρεναλίνη απορρυθμίζονται όπως και κάποιοι νευροδιαβιβαστές που είναι υπεύθυνοι σε μεγάλο βαθμό για την διάθεση μας καθώς και το επίπεδο ενεργητικότητας μας. Έτσι το να είμαστε συχνά κουρασμένοι χωρίς να κάνουμε κάτι κοπιαστικό η να μην μπορούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι είναι ένα σύνηθες σύμπτωμα της κατάθλιψης. Επίσης άλλα δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα που είναι πιθανόν να κάνουν την εμφάνιση τους στο πλαίσιο της κατάθλιψης είναι ζαλάδες, πονοκέφαλοι, γαστρεντερικές διαταραχές κλπ. Επίσης είναι δυνατόν εκτός από την ψυχοκινητική επιβράδυνση, να υπάρχει και το αντίθετο σύμπτωμα δηλαδή το άτομο να έχει πολύ μεγάλο βαθμό έντασης, ώστε να δυσκολεύεται να ηρεμήσει, να είναι αναστατωμένο και να δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Η όρεξη επίσης επηρεάζεται συνήθως με τη μορφή της ανορεξίας και της απώλειας βάρους. Παρόλα αυτά είναι δυνατόν να γίνει και το αντίθετο δηλαδή ο πάσχων να έχει περισσότερη όρεξη που εκδηλώνεται συνήθως με την μορφή υπερφαγικων επεισοδίων και έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους.

Έτσι, είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, ότι η κατάθλιψη επηρεάζει πολλές εκφάνσεις της ζωής του ανθρώπου, όπως την επαγγελματική δραστηριότητα και τις οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, καθώς γινόμαστε δυσλειτουργικοί, ευερέθιστοι και με έλλειψη κινήτρων και άρα μικρό βαθμό κινητοποίησης. Θα πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι κατάθλιψη δεν είναι μια απλή στενοχώρια η κακή διάθεση για κάποιες ημέρες, όπως επίσης δεν θεωρείται κατάθλιψη ένα φυσιολογικό χρονικό διάστημα θλίψης όπως είναι το πένθος. Η κατάθλιψη είναι μια οντότητα νοσηρή η όποια έχει διάρκεια, το συναίσθημα συνήθως είναι διαβρωμένο και δεν υπάρχει απαντητικοτητα, ενώ ο πάσχων βιώνει έντονη δυσφορία και γίνεται ιδιαίτερα δυσλειτουργικός. Πολλές φορές προκειμένου να ξεπεράσει κάποιος αυτή την κατάσταση δυστυχώς οδηγείται στην κατανάλωση αλκοόλ, η όποια όμως μετά από κάποιο διάστημα χειροτερεύει αρκετά την όλη κατάσταση. Η κατάθλιψη μπορεί να έχει διαφορετικά επίπεδα έντασης (ήπια, μέτρια και σοβαρή), όπως και διαφορετικά προσδιοριστικά χαρακτηριστικά πχ αγχώδης, μελαγχολική κλπ. Σε περιπτώσεις μέτριας και σοβαρής κατάθλιψης η όταν υπάρχουν αυτοκτονικές ιδέες θα πρέπει να αναζητούμε αμέσως βοήθεια, καθώς είναι κάτι που θεραπεύεται πλήρως με συνδυασμό φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας. Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, συμφώνα με έρευνες έχει δείξει να είναι η πιο αποτελεσματική ψυχοθεραπευτική μέθοδος για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης με μέσο ορό τις 20 εβδομαδιαίες συνεδρίες.